Translate

zondag 2 augustus 2015

maskers bewogen presentatie onderzoek 1 okt2015- video verslag en voorbeelden boek 1. inleiding en 1.1 hoofdstukindeling

 1 oktober nav de presentatie avond/symposium.

De eerste hoofdstukken staan hier on line om een indruk van het boek te geven.
MASKERS BEWOGEN - is 100 pg. format 21 x 21, met dikke kaft in full color. Gebonden en geplakt. QR codes in het boek geven onmiddelijk verbinding via mobiele scan met historisch beeld en filmmateriaal. 

Sjoerd Schwibettus onderzocht universele emoties in relatie tot het gebruik van maskers in fysiek spel. Naast historisch onderzoek en de werkzaamheid in de hedendaagse onderwijspraktijk,  ontwikkelde hij 3 series nieuwe maskers. Een nieuwe ‘familiegroep’, die voortgaat op de traditie van maskersfamilies uit de Commedia dell’Arte, Sartori en Jacques Lecoq.
De aanleiding voor het onderzoek was een artikel in de Volkskrant: 'Menselijk gezicht laat 21 emoties zien'. Een grap - dacht Schwibettus, want gepubliceerd op 1 april. Het bericht baseerde zich op de publicatie 'Compound facial expressions of emotion'  van Shichuan Du, Yong Tao, and Aleix M. Martinez, van het Center for Cognitive and Brain Sciences, The Ohio State University (2013). 
Schwibettus werkte met professionals uit het veld en studenten in zijn onderzoek. Met studenten toetste hij de werkzaamheid van de maskers en de wisselwerking met het fysiek theater.  Schwibettus werkte samen  met beeldend kunstenaars, artsen Emmy Chau en Datus Voorhorst en masker maker Frans Krom. Met het onderzoek en het boek MASKERS BEWOGEN  geeft Schwibettus een nieuwe impuls aan het vak. Hij zet de autonome kwaliteit van het masker spel centraal. 


3 pagina voorbeelden  uit het boek




maskers bewogen

Onderzoek naar emotie uitdrukkingen en maskers voor fysiek theater

Voorwoord:

Dit boek is opgedragen aan het gezicht. De emoties, uitdrukkingen in het menselijk gezicht zijn als een gedicht en zijn altijd bij ons.
‘Lijfelijke poëzie’ is een term die ik al lang meedraag en die mijn fascinatie inhoudt voor het lijf als een tekening in de ruimte. Lijfelijke poëzie is ook wat WalkingFaces maakt, mijn mime performance theatergroep sedert 2002. De naam – ‘wandelende gezichten’ – komt van Kenneth Patchen die met woord en beeld gedichten schilderde. Door mime en dans wil ik het lijf laten spreken als emoties in een gezicht. Dit onderzoek maakt de cirkel rond: gezicht en lijf zijn als een gedicht, en altijd bij ons.

In dit boek zijn bijdragen opgenomen van Datus Voorhorst, Frans Krom, en Emmy Chau. Ik dank hen en ook Kjell Weewer voor hun hulp bij mijn zoektocht en het maken van de ‘emotiemaskers’. Het is een persoonlijk document. Dank zeg ik aan Maarten Lammers die het idee binnen ArtEZ mogelijk maakte en stimuleerde. Dank ook aan Ines Sauer die me onder meer wees op haar scriptie over Brecht. Dank aan Menno Wieringa voor de hulp met redigeren en aan Serena Kloet voor haar werk met de vormgeving. Dank aan alle meewerkende studenten van ArtEZ theaterfaculteit, Kirsten Prop en vele anderen.
Het gezicht is als een landschap. Ze blijft veranderlijk en verbazen. En net als dit onderzoek is ze niet eindig.

Sjoerd Schwibettus augustus 2015

1. inleiding
Op 1 april 2014 werd ik getriggerd door een artikel in de krant: ‘Menselijk gezicht laat 21 emoties zien’. Een 1 april grap? Al jaren ben ik theatermaker, danser-mimespeler, docent en werk met lichaamstaal en gezichtsmimiek. Wat wist ik eigenlijk van emoties en hun uitdrukking? Hoe werkt daarbij de lichaamstaal?
De bron van het artikel in de krant verwees naar een wetenschappelijke publicatie in ‘Proceedings of the National Academiy of Sciences’ 31 maart 2014. Onderzoekers van The Ohio State University beschrijven hierin hun onderzoek naar emotie uitdrukkingen en stellen vast dat er 21 universeel herkenbare uitdrukkingen zijn!
Meteen was daar het idee: zou ik dat kunnen omzetten in maskers als een grote nieuwe familie en zouden die maskers een waarde toevoegen aan masker-fysiek theaterspel? Zouden de complexe dubbele emotie uitdrukkingen ook een grotere bandbreedte opleveren voor het fysiek theaterspel?
Zou deze ingang – van emotie uitdrukkingen naar maskers – een nieuw perspectief en herijking, verrijking voor theatermaskers en hun fysiek spel kunnen betekenen?

De vraag verwijst naar een onderzoek dat op zich geen afsluitend antwoord geeft. De beantwoording ligt veelal in de gevonden lijnen en verdieping van wat emotie maskers feitelijk zijn en hoe deze te zien in de traditie van fysiek theater en maskerspel.
Meten is weten en nu verloopt veel van onze dagelijkse gang digitaal. Het hedendaags neurologisch onderzoek naar wisselwerking tussen zintuiglijke prikkels en oproepen van emoties, de beeldcultuur, leidt onmiskenbaar tot nieuwe inzichten en verrijking. Ook voor het theater geldt dit. De virtuele ruimte is een nieuwe ruimte. De bestudeerde inzichten in emoties en hoe de spiertrekkingen universeel herkenbaar zijn heeft ook zijn weerslag op theater en haar communicatie.
Na een jaar kom ik tot de conclusie dat de emotie maskers feitelijk een aparte ingang vormen maar tot hetzelfde leiden hoe een masker en hoe maskerspel zijn werk doet.
Ik ben op zoek gegaan naar het hoe en wat en heb een onderzoeksgroep samengesteld vanuit theater, beeldende kunst en maskerdeskundigheid.
We hebben de proef op de som genomen voor de spiegel en voor de film camera: alle beschreven en geduide universele emotie uitdrukkingen uit de genoemde PNAS publicatie, hebben we voor de spiegel opgeroepen en daarna zijn deze uitdrukkingen achtereenvolgend als een continue verandering in emotie op de film live in one take opgenomen.
Ik ben ook gaan graven en lezen: Darwin, Paul Ekman, en vele anderen.
In een jaar tijd zijn er vervolgens 3 series maskers ontworpen op basis van de bevindingen uit de genoemde ‘compound facial expressions in emotions’. Voor deze ontwerpen werd vanuit de hierin aangegeven spiertrekkingen zorgvuldig onderzocht wat de veranderingen teweegbrachten in het gezicht en hoe de emotie uitdrukking in feite anatomisch vanuit spierspanning en de emotie tot stand komt.
De ontworpen maskers series ontwikkelden zich n.a.v. bevindingen en proeven op de theatervloer. De vraag was hierbij ook welke stijl in expressiviteit gewenst is om de maskers met hun emotie uitdrukking tot zijn recht te laten komen en om de betekenis overstijgend te laten ‘werken’.
De maskers zijn telkens verschillende malen uitgeprobeerd met studenten van de faculteit Theater ArtEZ hogeschool voor de kunsten te Arnhem. Ik geef hier sedert 1977 les in bewegingstechnieken-spel, en theatermaken.
Er is per serie maskers een samenvatting gemaakt van observaties en opgedane inzichten. Aan het eind van dit boek zijn in de appendix alle data: de vastgelegde observaties van de proeven op de theatervloer opgenomen, ongecensureerd en met verwijzing naar masker en emotie uitdrukking.
Als vervolg/uitbreiding op de inleiding hier geef ik in hoofdstuk 2 ‘jantje lacht en jantje huilt’ een aantal begrippen en ingangen voor wat een emotie eigenlijk is. Het werkproces tijdens het masker onderzoek wordt ook nader belicht. “Compound facial expressions of emotions’ – hoofdstuk 3 – gaat inhoudelijk in op deze gelijknamige wetenschappelijke publicatie in de PNAS uitdrukkingen: welke emoties zijn samengesteld (‘compound’) en hoe werken de spiertrekkingen daarbij. Alle 21 universele uitdrukkingen worden met naam en toenaam zowel in Engels als in Nederlands genoemd en getoond (hoofdstuk 4). Als inleidende opmaat geef ik in ‘Jantje huilt en jantje lacht’ een aantal begrippen en ingangen voor wat een emotie eigenlijk is.
De daarop volgende hoofdstukken 5 t.m. 9 beschrijven de ontstaanswijze van de maskerserie 1, 2 en 3, en de bevindingen ervan, de observaties in het theaterspel en met welke kaders hier werd gewerkt.

In ‘Hoe werkt het fysiek theaterspel met maskers?’ hoofdstuk 10 bespreek ik de voor mij belangrijkste principes. Ik heb daarbij de context van maskerspel, fysiek theater en theatervernieuwers op dat terrein bij elkaar willen brengen om zo achtergrond en relatie te schetsen waarin dit onderzoek verder gaat; het is immers al 100jaar terug in de tijd dat de grote innovatie van het theater door onder meer Jacques Copeau gegeven werd en er een nieuw ’era’ van autonome fysieke expressie kon ontstaan. Mijn eigen verworven inzichten door achterliggende werkervaring – lesmethodiek, training en theatercreaties-performances breng ik hier bij elkaar en zoom in op concrete oefening en de mime-bewegingsdiscipline.
In de laatste 4 hoofdstukken geef ik een schets van de meest in het oog springende onderwerpen:
Fysiek theater en hoe werkt dat met maskers? legt een aantal ingangen en werkmanieren uit, en slaat een brug tussen een eigen wijze van fysiek theater en de achterliggende ingangen.
‘3 planken - 2 acteurs - 1 hartstocht’ handelt over commedia dell’arte, poppenspel
Masker, huid en onder de huid handelt over betekenisvolle (fysieke)theatervernieuwers
'Transformatie' geeft een historische schets van het conventionele theater tot aan het postdramatische theater nu.

Bij de keuze voor een passende titel heb ik ook ‘Een masker onthult’ en ‘Een masker is als een jas die je aantrekt’ overwogen. Het hullen en onthullen is voor het fysieke theater-maskerspel een speerpunt, en een masker doet beide!
‘Maskers bewogen’ verraadt ook mijn directe fascinatie voor bewegingstheater en maskerspel.

Sjoerd Schwibettus augustus 2015.



1.1 Hoofdstukindeling

1. Inleiding

1.1 Hoofdstuk indeling

2. ‘jantje huilt en jantje lacht’ – universele emoties

2.1 In de wachtkamer
2.2 Menselijk gezicht laat 21 emoties zien,
     ‘Heb je nog meer dan blij, verdriet, verrast, bang, kwaad, walging?’
2.3 Zoektocht – Proef op de som en voor de spiegel
2.4 Emotie uitdrukkingen: Filmbeelden Jan Bronk 1985 – filmbeelden nu Sjoerd Schwibettus
2.5 Wat is een emotie: Paul Ekman bestudeert al 40 jaar emoties –
      Welles - Nietes - Schamperen
2.6 Lichaamstaal – Huid – ‘Babyface’

3. 'Compound facial expressions of emotion' - toelichting op de publicatie: Emotie is taal

3.1 Emoties
3.2 Gelaatsuitdrukkingen – FACS en AU’s –
3.3 Zes basis emoties
3.4 PNAS publicatie afbeeldingen
3.5 Compound facial expressions (‘samengestelde gezichts uitdrukkingen’)

4. Namen emotie uitdrukkingen – overzicht spieren en emotie uitdrukkingen

4.1 AU’s in schema volgens FACS per emotie

5. Maskers serie 1: ontwerpen oktober 2014

5.1 toelichting Datus Voorhorst en commentaar Frans Krom maskermaker

6. ‘gebeeldhouwde koppen’ - Samenvatting en inzichten observaties maskers serie 1

6.1 Als er ’n mens in zit – Naam in het masker
6.2 Observaties: indrukken – spiegeling – kaders voor spel – samenspel

7. Maskers serie 2: ontwerpen februari 2015

7.1 Toelichting op de werkwijze ontwerpen
7.2 Voorwaarden en stilering – Commentaar

8. ‘Een grote familie’ - Samenvatting en inzichten observaties maskers serie 2

8.1 Kaders voor spel – Abstract fysieke motoriek - Aantallen workshops –
8.2 Observaties: spiegeling - samenspel - solospel

9. Maskers serie 3: ontwerpen april 2015

9.1 Toelichting werkwijze ontwerpen - Commentaar

10. Hoe werkt het fysiek theaterspel met maskers? – Contrast – Tonen – Tegenkracht – Point fixee

10.1 Het lichaam als klavier – Emotie/Karakter- masker
10.2 Duwen en trekken is werk – Golfbeweging – Archetype –
10.3 De jas – Vertaling op de theatervloer–
10.4 Viewpoints – 1e stap - 2e stap - 3e stap – 4e stap
10.5 Stop-motion – Intensiteit – Interactie en het ‘geheim’ – Autonome handeling en varianten
10.6 Wanneer werkt een masker? – Het Hoe – Concreet of abstract – Vorm = inhoud
10.7 ‘Het fysiek geheugen’ Frans Krom – Visie masker maken– het bouwen van een masker – Het             spelen met een masker – Het maskertheater - Het onderzoek maskers en emoties

11.‘3 planken - 2 acteurs - 1 hartstocht’ – Palet emotie uitdrukkingen -
historische schets en begrippen masker theaterspel - Commedia dell'Arte

11.1 Harlekijn en Jan Klaassen - Mimos
11.2 Karaktermasker - ‘Arlecchino’ - ‘Lazzo’ - ‘Tipi fissi’
11.3 Archetypen – Omkering - Hulot
11.4 Carnaval - Larvemaskers

12. ‘Masker en huid en onder de huid’
Theatervernieuwers en hun fysieke theater techniek - in de context van maskerspel

12.1 Lap stof – ‘Zero’ - Vijf sleutelmaskers LeCoq -Neutrale masker – Sartori
12.2 Kleinste masker: de rode neus – Techniek van clownspel – ‘Tramp’ -
12.3 Mimeschool Amsterdam – Jan Bronk en mimetherapie
12.4 Transformatie – Transparant spel
12.5 Method acting - ‘Fysieke handeling’ – Meyerhold
12.6 Episch theater – ‘Gestus’
12.7 Grotowski
12.8 ‘Vieuwpoints’ en tekens – Tekens lezen, werkt dat ook met emotie uitdrukkingen? – Een masker         is een huid – Worsteling – Aanwezigheid – Ruimte lezen – Intensiteit: focus en inzoomen - Cocon

13. Appendix Verzamelde observaties en indrukken maskers serie 1

13.1 Observaties 18 oktober 2014 : introductie
13.2 Observaties 18 oktober 2014: spiegeling
13.3 Observaties 5 november 2014 : algemene indrukken
13.4 Observaties 5 november 2014: spiegeling en duo spel
13.5 Video impressies masker serie 1.

14. Appendix verzamelde observaties en indrukken maskers serie 2

14.1 Introductie en spiegeling jaar 2 op 9 februari 2015
14.2 Spiegeling en duo spel jaar 3 op 9 februari 2015
14.3 Spiegeling en duo spel jaar 2 op 16 februari 2015
14.4 Spiegeling en duo spel jaar 3 op 16 februari 2015
14.5 Spel in groepen jaar 2 op 2 maart 2015:
14.6 Spel in groepen jaar 3 op 16 maart 2015
14.7 Solo etudes abstracte fysieke motoriek jaar 3 op 2 maart 2015
14.9 Video impressies 16 maart solo etudes

15. Bronnen – links en online boeken-artikelen en films – literatuur.









9 opmerkingen:

irisv.d.ende@gmail.com zei


Wat een gaaf onderzoek !

Wat zijn die maskers mooi om te zien!!! Het ziet er echt superrrrmooi uit het boek

Ik ben er erg blij mee. Bedankt dat je het naar me hebt opgestuurd!

Wat een gaaf onderzoek heb je gevoerd. Echt heel mooie maskers. Ook Emmy Gefeliciteerd!

Sjoerd:
Ik vind het supermooi dat je onderzoeksdrift wordt getriggerd door dat krantenartikel en dat je contact hebt gelegd met de Ohio State Universiteit. Wat gaaf dat je met leerlingen de proef op de som hebt genomen en door experimenten op de vloer stappen in het masker proces neemt. En ook mooi de mensen die je kiest om aan het woord te laten. Die Frans Krom. : ) : )
Wat goed gedaan. Je bent een voorbeeld in het artistiek onderzoek voeren : ) : )
En het is ook gewoon prettig leesbaar en een taart zo mooi om te bekijken.
En fijn dat het laatste hoofdstuk eindigt met de geijkte bewegings-theater methodes/ vertegenwoordigers Grotowski, Lecoq. Wat een rijk en informatief goed boek.

Iris van der Ende

R.Heezen@ArtEZ.nl; gezondmusiceren@ArtEZ.nl zei

Dag Sjoerd,
Ik wil even laten weten,dat ik in de vakantie je publicatie met veel bewondering en interesse heb gelezen.
Als therapeut heb ik indertijd de mimetherapie gebruikt voor behandelen mensen met facialisparese e.a mimiekproblemen. Ook vanuit dictie en vanuit presentatie/ nonverbale expressie heeft uitdrukking mijn belangstelling. De effecten van gelaatsexpressie op communicatie en verbinding is enorm en je hebt in die zin iets heel moois gedaan. Houd me nog eens op de hoogte, als je een nieuw project of voorstelling uitvoert,
Mvg Rianne

www.lilykiara.nl www.sibylsings.com zei
Deze reactie is verwijderd door een blogbeheerder.
toontellegen@hetnet.nl zei

Beste Sjoerd,
Dankjewel voor je goede wensen!
Ik wens ook jou een heel mooi, goed nieuw jaar, met vaak dagen die jou gelukkig zullen maken, zoals die dag waarop ik in Arnhem de Optocht voorlas mij gelukkig maakte en waaraan ik elke avond nog denk als ik mijn schemerlamp aandoe. (Ingewikkelde formulering.)
Vorige week kwam Carol Schade, getrouwd met Veronica Stolk, hier langs en hadden we het over mime en over jouw maskers - ik leende hem jouw boek.
Diepe zucht (van tevredenheid).
En ook de beste wensen voor jouw vrouw en alle anderen die ik daar ontmoette,
Toon Tellegen

Anoniem zei

Beste Sjoerd
Hoop dat ik je zo mag noemen :-)
Met genoegen heb ik op you tube je facial expression mogen bewonderen
naar gelijkenis van Jan Bronk (1968 ) Fantastisch gedaan .
Ik werd door mij collega Rob Matthijssen(fysiotherapeut) op deze video gewezen und vertelde
over de opbouw naar de maskers

Zelf ben ik en ook bij onze organisatie (ww.crafta.org) ook geïnteresseerd in expressie van emoties
maar dan vooral in de rehabilitatie ervan . We hebben al enkele studie bij Parkinson, faciales paresen
chronische rugpijn , kinesiofobie en gezichtspijn gedaan ( zie ook info artikelen)

Ik vind het fantastisch hoe je het doet ik zou je mischien willen vragen een video te maken van de basis emoties
, combinaties zoals je dat in de film zo mooi doet en een zelfde principe van de aanspanning van verschillend spiergroepen
zoals Jan Bronk dit in zijn video ook gedaan heeft.

rianne heezen - R.Heezen@ArtEZ.nl; gezondmusiceren@ArtEZ.nl zei

Dag Sjoerd,
Ik wil even laten weten,dat ik in de vakantie je publicatie met veel bewondering en interesse heb gelezen.
Als therapeut heb ik indertijd de mimetherapie gebruikt voor behandelen mensen met facialisparese e.a mimiekproblemen. Ook vanuit dictie en vanuit presentatie/ nonverbale expressie heeft uitdrukking mijn belangstelling. De effecten van gelaatsexpressie op communicatie en verbinding is enorm en je hebt in die zin iets heel moois gedaan. Houd me nog eens op de hoogte, als je een nieuw project of voorstelling uitvoert,
Mvg Rianne Heezen

www.lilykiara.nl www.sibylsings.com zei

Dag Sjoerd,
Nog bedankt voor je boek. Wat een werk! Veel precisie, mooi!
Ik heb nog niet alles gelezen en ook niet al je links bekeken, maar ik ga er geleidelijk aan meer van bekijken.
Veel dank!

lisannevanbrakel@hotmail.com zei

Beste Sjoerd,

Op 1 november 2015 woonde ik jouw presentatie 'Maskers Bewogen' bij, op het ArtEZ in Arnhem.
Ik herinner me de onthulling van de maskerseries nog als de dag van gisteren. Ik raakte erg onder
de indruk van de manier waarop de studenten jouw maskers lieten 'leven'.

H.von-Piekartz@hs-osnabrueck.de zei

prof. dr. H.von-Piekartz | www.hs-osnabrueck.de |5 januari 2016 12:07
Had de You tubes al gezien. Vind het erg goed hoe je enerzijds
de wetenschap van emoties overbrengt in dynamisch (gezichts) emoties en
en dan in bewegende kunst (maskers)
Beste Sjoerd
Hoop dat ik je zo mag noemen :-)
Met genoegen heb ik op you tube je facial expression mogen bewonderen
naar gelijkenis van Jan Bronk (1968 ) Fantastisch gedaan .
Ik werd door mij collega Rob Matthijssen(fysiotherapeut) op deze video gewezen und vertelde
over de opbouw naar de maskers

Zelf ben ik en ook bij onze organisatie (ww.crafta.org) ook geïnteresseerd in expressie van emoties
maar dan vooral in de rehabilitatie ervan . We hebben al enkele studie bij Parkinson, faciales paresen
chronische rugpijn , kinesiofobie en gezichtspijn gedaan ( zie ook info artikelen)

Ik vind het fantastisch hoe je het doet ik zou je mischien willen vragen een video te maken van de basis emoties
, combinaties zoals je dat in de film zo mooi doet en een zelfde principe van de aanspanning van verschillend spiergroepen
zoals Jan Bronk dit in zijn video ook gedaan heeft.